ارجاع به این مقاله:
منوری، نوح (۱۳۹۱). پیرامون نزاع فرهنگی در ایران. اولین همایش ابعاد اجتماعی جامعه ایرانی، انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، تهران.
چکیده:
موضوع این مقاله، مطالعهی نزاع فرهنگی در ایران و بررسی منشاء آن است. در جامعهی ایران، همواره نظرها و تحلیلهای مختلفی بوده که در آن صحبت از نزاع فرهنگی (و دیگر مفاهیم و اصطلاحات مشابه و معادل) شده است. مطالعه شکاف نسلی، استفاده از مفهوم خردهفرهنگ، و طرح مسئله تجزیه فرهنگی از جمله این نظرها و تحلیلها بوده که هر کدام وجهی از موضوع را روشن کردهاند و البته از واکاوی بخشی دیگر بازماندهاند. در این مقاله از نظریات بوردیو، به خصوص در کتاب تمایز، برای طرح مسئله و تبیین نزاع فرهنگی در ایران استفاده شده است. بوردیو با قرار دادن مقوله «فرهنگ» در مرکز جامعهشناسی خود، پویشهای سلطهی اجتماعی را تحلیل میکند. با دیدگاه او (که به نظر میرسد در مورد ایران نیز صادق است) طبقات مسلط میتوانند ارزشهای فرهنگی خود را بر کل جامعه تحمیل کنند یا آنها را به مثابه ارزشهای مشروع و برتر جا بزنند. بوردیو، فضای اجتماعی جوامع غربی را بر مبنای دو اصل سرمایه اقتصادی و سرمایه فرهنگی ترسیم میکند. در این مقاله، بر مبنای مزبور، ملاحظات تازهای در مورد ایران، بررسی میشود تا اصل دیگری که برای تبیین تفاوتهای فرهنگی عاملان و گروهها لازم است شناسایی شود. این اصل، سنن و تعلقات بومی است که با دخالت دولت، شکلی ایدئولوژیک به خود میگیرد. بنابراین، تفاوت جامعه ما با یک جامعه غربی، این دو مورد، یعنی فرهنگ هنجاری و همچنین حضور دولتی است که به صورت ایدئولوژیک در فرهنگ دخالت میکند. به این ترتیب در متن جامعه، شاهد حضور دو سلسله مراتب فرهنگی مختلف خواهیم بود که نزاع فرهنگی به تقابل این دو اطلاق میشود.
واژگان کلیدی: فرهنگ، نزاع فرهنگی، شکاف فرهنگی، بوردیو، ایدئولوژی