ارجاع به این مقاله:
منوری، نوح و چگینی، سینا (۱۴۰۱). فهم جامعه و سیاست در ایران امروز از خلال کشاکش مفاهیم بوروکراسی و پریبندالیسم. پنجمین همایش کنکاشهای مفهومی و نظری دربارۀ جامعۀ ایران، انجمن جامعهشناسی ایران، تهران.
چکیده:
مفهوم «دولت پریبندال» در سالهای اخیر برای فهم ساختار اقتصاد سیاسی کشورهایی چون ایران، نیجریه، و غیره مورد اقبال قرار گرفته است. در دولتهای پریبندال، نخبگان و صاحبمنصبان خود را برای برخورداری بیشتر از منابع عمومی ذیحق میدانند و اساس حکمرانی بر شبکههای حامیپروری و توزیع منابع میان ذینفوذان قدرتمند و نزدیکان آنها استوار است. به عبارت دیگر، در پریبندالیسم نفع شخصی کارگزاران حکومت است که بر اهداف عمومی و قانونی غالب میشود. اما استفاده از مفهوم «پریبندالیسم» بدون در نظر گرفتن تناظر و تقابل آن با مفهوم «بوروکراسی» به ویژه در متن جامعهشناسی وبری ناقص و ناکارآمد خواهد بود. بوروکراسی در معنای وبری -علیرغم تمام آسیبهایی که متوجه آن است- عرصۀ شایستهسالاری و اندیشیدن به منافع عمومی در برابر منافع شخصی است. این مقاله تلاشی اولیه برای تحلیل نظری جامعه و سیاست در ایران از منظر مفاهیم پریبندالیسم و بوروکراسی است که ضمن مروری تاریخی بر پریبندالیسم در ایران به بیان اهمیت کاربردپذیری این مفاهیم در ایران امروز میپردازد. همچنین هدف این مقاله، پافشاری بر این نکته است که نگاه به ساختار اقتصاد سیاسی ایران در پرتو مفاهیمی چون دولت پریبندال و بوروکراسی میتواند فرصت تصحیح و تدقیق و تکمیل رویکردهای دیگر به اقتصاد سیاسی را فراهم کند، رویکردهایی که تنها به بازخوانی برخی روندهای اقتصاد سیاسی در ایران میپردازند و از شناخت الگوهای پردوام و تکرارشونده باز میمانند.
واژگان کلیدی: دولت پریبندال، پاتریمونیالیسم، فساد اداری، حامی پروری